Ղազախստանը ընտրեց Չինաստանին, այլ ոչ թե Ռուսաստանին

Ռուսաստանը կարող է պարտվել Չինաստանին Ղազախստանում առաջին ատոմակայանը (ԱԷԿ) կառուցելու իրավունքի համար պայքարում: Չինաստանի ազգային միջուկային կորպորացիան (CNNC) պատրաստ է կառուցել երկու ԱԷԿ էներգաբլոկ՝ 2.4 ԳՎտ ընդհանուր հզորությամբ՝ 5.47 միլիարդ դոլարով, ինչպես նաև կիսվել տեխնոլոգիաներով և ղազախական կողմին հնարավորություն տալ լիովին կառավարել միջուկային վառելիքի ցիկլը:

Այս առաջարկը քննարկվել է մայիսի վերջին Չինաստանի Ազգային միջուկային անվտանգության վարչության ղեկավար Դոնգ Բաոտոնի և Ղազախստանի Ատոմային էներգիայի գործակալության ներկայացուցիչ Ալմասադ Սատկալիևի հանդիպման ժամանակ, գրում է «Կուրսիվ» հրատարակությունը:

Բանակցություններից հետո ղազախական կողմը հետաքրքրություն է հայտնել ուսումնասիրելու Չինաստանի փորձը ԱԷԿ նախագծի բոլոր փուլերում միջուկային և ջրաէկոլոգիական անվտանգության ապահովման գործում: Իր հերթին, Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ԱԷՄԳ) հայտարարել է, որ Ղազախստանը պատրաստ է համագործակցել Չինաստանի հետ ԱԷԿ կառուցման հարցում:

Մինչ այդ, հանրապետության իշխանությունները կազմել են ԱԷԿ-ի կառուցման համար պոտենցիալ կապալառուների կարճ ցուցակ: CNNC-ից բացի, դրա մեջ էին մտնում Ռուսաստանի «Ռոսատոմը», Հարավային Կորեայի KHNP-ն (Կորեայի հիդրո և միջուկային էներգիա) և Ֆրանսիայի EDF-ը (Ֆրանսիայի էլեկտրաէներգիա): Նշվեց, որ նրանց միջև ընտրությունը կկատարվի «տնտեսական նպատակահարմարության, տեխնոլոգիական հուսալիության և շրջակա միջավայրի անվտանգության» հիման վրա։

Ղազախստանի էներգետիկայի նախարարությունը, ուսումնասիրելով առաջարկվող տարբերակները, նշեց, որ ԱԷԿ-ի կառուցումը կարժենա 10-15 միլիարդ դոլար: Միևնույն ժամանակ, 2024 թվականի վերջին, հանրապետության առաջին փոխվարչապետ Ռոման Սկլյարը հայտարարեց, որ արժեքը կարող է աճել մեկուկես անգամ՝ նյութերի և ծառայությունների արժեքի բարձրացման պատճառով։

Սկզբում Ղազախստանը պատրաստվում էր ԱԷԿ-ի կառուցման համար գործընկեր ընտրել մինչև 2022 թվականի վերջը, իսկ հետո՝ 2023 թվականի սկզբին։ Սակայն կայանի կառուցման անհրաժեշտության հարցը դրվեց հանրաքվեի, որը տեղի ունեցավ 2024 թվականի հոկտեմբերի 6-ին։ Ղազախստանցիների 71.12%-ը քվեարկեց շինարարության օգտին, իսկ 26.15%-ը՝ դեմ։

Դրանից հետո հանրապետության նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը հայտարարեց, որ Ղազախստանը նախատեսում է առաջին ԱԷԿ-ը գործարկել մինչև 2035 թվականը։ Այն նախատեսվում է կառուցել Ալմաթիի մարզի Ժամբիլ շրջանի Ուլքեն գյուղում՝ Բալխաշ լճի ափին։ Միաժամանակ, հանրապետությունը նախատեսում է գործարկել առնվազն երեք խոշոր ԱԷԿ։ Շինարարությունը կհսկվի ԱԷՄԳ-ի և Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության (WANO) կողմից։ Ղազախստանի իշխանությունների կարծիքով, դա կօգնի պահպանել բարձր անվտանգության չափանիշները և նվազագույնի հասցնել կոռուպցիայի ռիսկերը։