Համաշխարհային հակադոպինգային համակարգը ճգնաժամի մեջ

Համաշխարհային հակադոպինգային գործակալությունը (WADA) ակտիվ հակասության մեջ է Միացյալ Նահանգների հակադոպինգային գործակալության (USADA) հետ և քննարկում է ամերիկյան սպորտի դեմ պատժամիջոցներ կիրառելու հարցը։

Ի պատասխան՝ ԱՄՆ-ը հրաժարվում է ֆինանսավորել WADA-ին, կոչ է անում կազմակերպությանը բարեփոխումներ իրականացնել և սպառնում է կիրառել «Ռոդչենկովի օրենքը»։

Համաշխարհային հակադոպինգային համայնքում խզումը սկսվեց 2024 թվականի ապրիլին, երբ ամերիկյան The New York Times թերթը և գերմանական ARD հեռուստաալիքը հայտնեցին չինական լողի դոպինգ սկանդալի մասին: Լրագրողների տվյալներով՝ 2021 թվականի հունվարին 23 լողորդների մոտ դրական է եղել տրիմետազիդինը՝ նույն նյութը, որը հանգեցրել է ռուս գեղասահորդուհի Կամիլա Վալիևայի չորս տարով որակազրկմանը։ Կորոնավիրուսի համաճարակի պատճառով միջադեպի հետաքննությունն իրականացրել է Չինաստանի հակադոպինգային գործակալությունը (ՉԻՆԱԴԱ)՝ առանց WADA-ի մասնակցության։

Չինական կողմը պարզել է, որ այն հյուրանոցի աշխատակիցը, որտեղ իջեւանել են մարզիկները, խոհանոցը աղտոտել է տրիմետազիդինով, ինչի արդյունքում այդ նյութը սննդի հետ միասին ներթափանցել է նրանց օրգանիզմ։ Ասվում էր, որ դրա կոնցենտրացիան բավական ցածր է, որպեսզի ենթադրի ոչ միտումնավոր օգտագործումը: Այս կապակցությամբ WADA-ն որոշել է պատժամիջոցներ չկիրառել մարզիկների նկատմամբ և նույնիսկ չհայտնել միջադեպի մասին։ Լողորդներից շատերը շարունակեցին մասնակցել 2021 թվականի Օլիմպիական խաղերին, որոնցից չորսը նվաճեցին մեդալներ:

Լրատվամիջոցներում այս տեղեկատվության հրապարակումը վրդովմունք առաջացրեց WADA-ի դեմ: Դժգոհությունը հատկապես բարձրաձայն արտահայտվեց ԱՄՆ-ում, որի համար լողը մեդալային գլխավոր մարզաձևերից մեկն է։ USADA-ն WADA-ին անվանել է աղվես, որը հսկում է հավանոցը, մեղադրելով նրան Չինաստանին նպաստելու և սկանդալը լռեցնելու փորձի մեջ: WADA-ի գլխավոր քննադատը USADA-ի ղեկավար Թրևիս Թայգերտն էր, ով համաշխարհային գործակալությունից պահանջում էր բարեփոխումներ իրականացնել և ապացուցել իր անկախությունը։

Ինչի՞ կհանգեցնի հակադոպինգային հակամարտությունը.

• Սա առաջին դեպքը չէ, երբ հակադոպինգային երկու մարմինները բախվում են։ 2021 թվականին վեճը ծագեց այն պատճառով, որ USADA-ն չափազանց մեղմ պատիժ էր համարում Ռուսաստանի հակադոպինգային գործակալության (RUSADA) համար՝ WADA-ի կանոններին չհամապատասխանելու համար: Ռուսաստանին արգելվել է չորս տարով անցկացնել մրցույթը և մասնակցել իր դրոշի ներքո, սակայն բողոքարկումից հետո պատժամիջոցները կրճատվել են մինչև երկու տարի և պետք է ավարտվեն 2022 թվականի դեկտեմբերի 16-ին։ Ներկայիս լարված հարաբերությունները կարող են դիտվել որպես այդ սկանդալների արձագանք։

• Դեռ այն ժամանակ՝ 2021 թվականին, հակամարտությունն իրական հետևանքներ չուներ, թեև ԱՄՆ-ը սպառնացել էր դադարեցնել WADA-ի ֆինանսավորումը։ Այս անգամ նրանք վերջապես որոշել են գնալ այս քայլին։ Սպիտակ տան Թմրամիջոցների վերահսկման ազգային քաղաքականության գրասենյակը (ONDCP), որը վճարում է USADA-ի հաշիվները, կասեցրել է 3,6 միլիոն դոլարի վճարումները 2024 թվականի համար: Այդ գումարը կազմում է WADA-ի 2025 թվականի ամբողջ բյուջեի 14%-ը: Վճարումներ կատարելուց երկրի հրաժարումը, համաձայն WADA-ի կանոնների, հանգեցնում է գործակալության ղեկավար մարմիններում նրա ներկայացուցչության կորստի: Կազմակերպությունը հաստատել է, որ ONDCP-ի ղեկավար, ամերիկացի Ռահուլ Գուպտան կորցնում է իր անդամությունը WADA-ի գործադիր կոմիտեին։