«Արցախի շրջափակման ընթացքում ի հայտ եկած տնտեսական խնդիրները և դրանց լուծման ուղիները». հոդված 7
ԱՀ անկախացումից ի վեր տնտեսությունը սկսեց կարգավորվել և զարգանալ։ Արդեն 2017թ․ ԱՀ-ում արձանագրվեց աննախադեպ տնտեսական աճ՝ 15,6%, նման աճ ապահովվեց հանքարդյունաբերության հաշվին։ Վիճակագրական հրապարակումների համաձայն հանքարդյունաբերության, շինարարության, գյուղատնտեսության տեսակարար կշիռները ՀՆԱ-ում կազմում էին համապատասխանաբար՝ 21%, 10%, 6%։ Պատերազմի հետևանքում կորցնելով ենթակառուցվածքներ, գյուղատնտեսական նշանակության հողեր և տնտեսական նշանակության օբյեկտներ, ԱՀ-ում գրանցվեց 22,4% տնտեսական անկում։ 2020թ․-ից տնտեսությունը փորձում է որոշակիորեն կարգավորվել, սակայն 2022 թվականի դեկտեմբերի 12-ին Արցախի շրջափակումը վերականգնվող տնտեսությանը մեծ վնասներ, և Արցախի 120 000 բնակչություն հայտնվեց շրջափակման մեջ։ Դեկտեմբերի 12-ից դադարեցվեց ապրանքների (սնունդ, տնտեսական ապրանքներ, դեղամիջոցներ, վառելիք, շինանյութ և այլն) ներկրումը Արցախ, մինչ շրջափակումը Արցախ էր ներկրվում օրական շուրջ 400տ բեռ։ Այս ամենը հարված հասցրեց տնտեսության բոլոր ճյուղերին, ընդհուպ մինչև գյուղատնտեսություն։ Հետպատերազմյան իրավիճակում Արցախում մեծ թափ էր առել շինարարությունը, և այժմ մեծ մասը դեռ անավարտ է։ Շինանյութի անբավարարության պատճառով ընկերությունները դադարեցրել են գործունեությունը։
![](https://banksnews.am/wp-content/uploads/2024/05/converse-970x250-c360.webp)
Ներմուծվող ապրանքների բացակայության պայմաններում տեղական արտադրանքի նկատմամբ պահանջարկը կտրուկ աճել է։ Տեղական արտադրողները, չունենալով ներկայիս պահանջարկին համապատասխան արտադրական հումք և փաթեթավորման նյութեր, կրճատում են ապրանքատեսականին։ Մասնավորապես՝ սննդի արտադրության ոլորտում առկա է մեկանգամյա օգտագործման տարաների դեֆիցիտ։ Մեծ պահանջարկի պայմաններում, ցավոք, նվազում է առաջարկը, հետևաբար նվազում են հարկային մուտքերը, ինչը ապահովում է պետական բյուջեի եկամուտների հիմնական մասը։
Առևտրի ոլորտում առկա տնտեսավարող սուբյեկտների շուրջ 70%-ը ապրանքները ներմուծում էր ՀՀ-ից։ Շրջափակումը հատկապես մեծ հարված հասցրեց միրգ-բանջարեղենների առևտրով զբաղվող տնտեսավարող սուբյեկտներին, նշված առևտրով զբաղվողները իրացվող ապրանքի 70% ձեռք էին բերում ՀՀ-ից։ Շուկայում ապրանքների բացակայության պայմաններում ակտիվանում է գնաճը, չնայած պետական մարմինների կողմից վերահսկվում են գնային տատանումները։
Գյուղատնտեսության ոլորտում սերմերի բացակայության, վառելիքի սղության պատճառով հետաձգվում են գյուղատնտեսական աշխատանքները։ Շրջափակման յուրաքանչյուր օր խիստ բացասական է ազդում գյուղանտնեսական ցանքատարածությունների աշխատանքների վրա, նման պայմաններում հաջորդ տարի ԱՀ-ն կունենա ավելի պակաս գյուղատնտեսական արտադրանք, քան նախորդ տարի էր։
Շրջափակման տնտեսական հետևանքերը պաշտոնական տվյալներով․ 1 ամսվա ընթացքում տնտեսավարող սուբյեկտների մոտ 20%-ը դադարեցրել է գործունեությունը, շուրջ 4100 մարդ կորցրել է աշխատանքը և եկամտի աղբյուրը։ Մեկ ամսվա ընթացքում ԱՀ չի ներմուծվել ավելի քան 14400 տոննա կենսական նշանակության ապրանք։ 1 ամսվա ընթացքում հարկային եկամուտները շուրջ 10 մլրդ դրամով կնվազեն։ ՀՆԱ-ն, պատերազմից հետո դեռ չվերականգնված, կրում է ահռելի վնասներ։
Այդ ամենի հետ մեկտեղ, կարևոր է նաև մարդկային ռեսուրսները, որը կանգնած է որակի և մրցունակության նվազման ռիսկի առջև։ Պետական և մասնավոր հատվածի աշխատողների մի զգալի մասը պարապուրդի մեջ է կամ աշխատում է կրճատված ժամային գրաֆիկով։
Շրջափակման տնտեսական հետևանքները դիտարկելով՝ այս պայմաններում անհրաժեշտ է կատարել տնտեսության ճյուղերի խորքային գնահատում և նախաձեռնել արտադրաթյան ոլորտը ընդլայնելու ծրագրեր։ Միաժամանակ պետք է բարելավել պարենային անվտանգության վիճակը։ Զրկված լինելով ապրանքների ներկրումից՝ հնարավորություն է ստեղծվել տեղական արտադրության ծավալների ավելացման համար։ Տեղական արտադրանքի նկատմամբ պահաջարկ կշարունակվի բարձր մնալ՝ հաշվի առնելով, որ ապագայում ևս հնարավոր է շրջափակումներ լինեն։
Բաժանորդագրվեք մեր ալիքին Telegram-ում